Petrus Trương Vĩnh Ký - Nổi chìm cùng vận mệnh đất nước.
YEUSUVIET - Là một người Công giáo, không những sinh ra trong thời kỳ mất nước, Cụ Trương Vĩnh Ký còn sinh ra trong thời kỳ cấm đạo gắt gao. Mở đầu bằng tên họ thuần Việt, vì bài viết muốn nhấn mạnh về cuộc đời của một người Học giả nổi tiếng, chỉ mang một quốc tịch duy nhất: Việt Nam, trong suốt cuộc đời mình, dù ông lớn lên cùng nền học vấn và văn hóa phương Tây. Tên họ Cụ Trương Vĩnh Ký đã được trịnh trọng đặt cho nhiều tuyến đường, trường học tại Việt Nam và đó chính là ghi nhận chính thức cho cuộc đời ông với đất nước.
Bài liên quan
Chắc chắn, Nhà nước đã hiểu rõ về cuộc đời Cụ Ký nên tên họ cụ hiện nay được ghi thuần Việt, nhưng trong xã hội, trong văn hóa truyền miệng giữa dân gian, nhiều người không biết rõ điều này. Nhiều người hôm nay quen gọi Cụ là "Petrus Ký" hay "Petrus Trương Vĩnh Ký" và nghĩ rằng Cụ có quốc tịch Pháp, sống với người Pháp và lấy tên ghép tiếng Pháp để sống với những người đang đô hộ người Việt. Sư thật chính thức không phải như thế. Cả đời Cụ, khi nói đến "tên", "danh" của mình, Cụ chỉ dùng tên tiếng Việt như cả cuộc đời làm việc cho bộ máy Pháp, cụ vẫn khăn đóng, áo dài mà chẳng có bộ quần áo Tây nào vận trên người.
Petrus phiên âm tiếng Việt nghĩa là Phê-rô, tên gọi của vị Tông đồ đứng đầu trong 12 Tông đồ của Chúa Giê-su. Cụ là người Công giáo, và việc người Công giáo khi rửa tội có gắn thêm tên một vị Thánh làm bổn mạng trước tên mình là chuyện bình thường. Nhưng tên thánh Petrus - Phê-rô xuất hiện sau này, khi Cụ nhận phép Thêm sức, còn tên khi rửa tội lần đầu, Cụ có tên bổn mạng là Gioan Bao-ti-xi-ta, cũng là một vị thánh vào thời của Chúa Giê-su. Trong một xã hội đầy biến động, giữa sự kềm kẹp và kìm nén, thay đổi giữa văn hóa chuyên biệt sang văn hóa đại chúng, giữa việc chữ viết chỉ đang mới bắt đầu được phổ biến cho người dân thuộc tầng lớp đông nhất trong xã hội, cách nói về Cụ dễ có nhiều sự tác động khác nhau.
Có một điều đặc biệt nơi Cụ Trương Vĩnh Ký, khi Cụ là người thông ngôn cho phái đoàn Pháp ra Trung kỳ làm việc với triều đình Huế sau khi Nam Kỳ đã thất thủ, và chính cụ cũng là người được triều đình tin tưởng cử đi làm thông ngôn cho phái bộ của cụ Phan Thanh Giản khi sang Pháp xin chuộc ba tỉnh Miền Đông. Đứng giữa thời cuộc trong một vai trò quan trọng nhưng chẳng giữ một vị trí quan trọng nào cả - thông ngôn, Cụ Ký với những tài năng mình có được, đã cố gắng hết sức để làm sao cho hai bên đối đầu hiểu được ý muốn của nhau, làm sao để mọi chuyện được tốt đẹp cách tốt nhất. Dẫu rằng bánh xe lịch sử phải quay, một đế quốc chậm tiến, lạc hậu cuối cùng cũng thất bại trước kỹ nghệ phương Tây, nhưng những người sĩ phu như Cụ Trương Vĩnh Ký đã cố gắng làm điều ình có thể!
Gia Định báo trở thành tờ báo chữ Quốc ngữ đầu tiên của Việt Nam. Một tờ báo trong góc nhìn của người Pháp, là công cụ tuyên truyền để người bản địa biết được chính sách của người Pháp; nhưng với thời đại đó, chữ Quốc ngữ là cơ hội để người dân đang bị cai trị tiếp xúc nhanh nhất với sức mạnh của những thứ đang cai trị mình: biết đọc - biết viết, thì người dân sẽ biết rõ hơn, nhiều hơn và biết cách cứu lấy nước mình rõ ràng hơn. Người dân khi biết, khi hiểu về chữ viết đã bắt đầu vươn lên trong sứ mệnh tự cứu lấy vận mệnh đất nước mình!
Hoạt động và Đóng góp
Thông ngôn và Ngoại giao: Sau khi về nước (1858), ông làm thông ngôn cho người Pháp. Năm 1863, ông làm thông ngôn cho phái đoàn Phan Thanh Giản sang Pháp điều đình chuộc lại ba tỉnh miền Đông.
Giáo dục: Ông từng làm giám đốc Trường Thông Ngôn (Collège des Interprètes) ở Sài Gòn và có thời gian dạy tiếng Pháp cho vua Đồng Khánh.
Báo chí và Chữ Quốc ngữ: Ông là người có công lớn trong việc truyền bá chữ Quốc ngữ.
- Ông làm chủ bút tờ Gia Định báo (1868), tờ báo Quốc ngữ đầu tiên của Việt Nam.
- Ông xuất bản tạp chí tư nhân Thông Loại Khóa Trình (1888).
Sách và Nghiên cứu: Ông để lại một gia tài khổng lồ với hơn 100 bộ sách (cả bản thảo và sách đã in) về nhiều lĩnh vực:
Ngôn ngữ: Biên soạn từ điển, sách ngữ pháp (ví dụ: Abrégé de grammaire annamite - Tóm lược ngữ pháp An Nam).
Văn hóa - Văn học: Phiên âm truyện Kim Vân Kiều ra chữ Quốc ngữ lần đầu tiên, sưu tầm Chuyện đời xưa.
Lịch sử - Địa lý: Cours d'histoire annamite (Bài giảng lịch sử An Nam), Petit cours de géographie de la Basse-Cochichine.
Sau khi cộng tác với Paul Bert (Toàn quyền Đông Dương), ông bị cả người Pháp và triều đình Việt Nam nghi kỵ. Người Pháp không tin tưởng hoàn toàn vào một trí thức địa phương quá uyên bác, còn người Việt coi ông là người cộng tác. Năm 1888, tạp chí Thông Loại Khóa Trình của ông bị đóng cửa. Trường Thông Ngôn cũng bị giải thể, khiến ông gần như thất nghiệp. Ông rút lui khỏi chính trường trong sự chán nản, sống cuộc đời đạm bạc, chuyên tâm vào nghiên cứu và học thuật cho đến khi qua đời vào ngày 1 tháng 9 năm 1898 tại Gia Định, thọ 61 tuổi.
Cuộc đời Trương Vĩnh Ký gắn liền với thời kỳ Pháp xâm lược và đô hộ, khiến ông trở thành một nhân vật lịch sử gây nhiều tranh cãi về quan điểm và hành động. Ông bị phê phán vì đã làm việc cho chính quyền thực dân Pháp, giúp họ trong công cuộc cai trị. Tuy nhiên, nhiều nhà nghiên cứu khác lại nhìn nhận ông là một người yêu nước theo cách của mình, tin vào con đường canh tân đất nước bằng giáo dục và văn hóa. Ông đã sử dụng vị trí của mình để phát triển chữ Quốc ngữ và văn hóa Việt Nam hiện đại trên nền tảng văn hóa cổ truyền; sưu tầm, bảo tồn những giá trị văn hóa dân tộc (như phổ biến Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu, một tác giả chống Pháp).
YÊU SỬ VIỆT
![Lịch sử vương quốc Đàng Ngoài [PDF] - Alexandre de Rhodes](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgiNPhRuLUMRE3iZ5MK65PEwFCoaDvou6y8eb2sa2X2mHHMZ93EUioLhAwdE6A_NkX2d9Nt8imyXWBgzZnhKnZj8V9vWFV13s8pwZHzSJ10Wl7Qsl-kmen_KIRzU6oAoj5wIB_EU8zudrfk/s72-c/lich-su-viet-nam-yeu-su-viet-lich-su-vuong-quoc-dang-ngoai-Alexandre-de-Rhodes.jpg)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét